Wij zijn ons lichaam

We hebben geen idee waarom we verouderen, of eigenlijk hebben we een heleboel ideeën, we weten alleen niet of ze kloppen. De markt van multivitaminen, collageen rijke crèmepjes en positieve psychologie plukt daar ondertussen, als een Pogacar in een klimtijdrit, de levensverlengende vruchten van. Maar hoe lang of kort deze persoonlijke wielercarrière ook duurt, ons lichaam staat centraal. Al schijn je de Vuelta ook puur op mentale kracht te kunnen winnen…

Ons lichaam wordt meer dan eens wetenschappelijk benaderd als machine die eenzijdig geleefd en gebruikt kan worden. Uiteraard met hier en daar wat zelfzorg, maar als het even niet werkt zoals we willen, is er een tandarts, chirurg of fysiotherapeut die ‘het object’ even onder handen kan nemen. Dat is echter maar één kant van het verhaal, stelt Maurice Merlau-Ponty. Hij stelt dat het lichaam meer is dan een ‘ding’ zoals alle andere dingen en ziet het lichaam als een bron van kennis, die we veronachtzamen. Zijn analyse is gemakkelijk te volgen met het volgende Wattbike experiment:

Leg je linkerhand op het stuur van de wattbike en bevoel met je rechterhand de linker. Geef jezelf daarna een hand.

In beide gevallen voelt de rechterhand huid met daaronder botten, aderen en vlees. Maar je linkerhand voelt je rechterhand ook. Dus je linkerhand is gelijktijdig subject (de ontvanger van de prikkels) en object (huid, vlees botten). En andersom!

Door de dubbele gewaarwording van onze tastende handen, ervaren we niet alleen visueel ik heb een lichaam, maar ook zintuigen zoals de tast die op ik ben mijn lichaam duiden. Dus je kan je lichaam ervaren van binnenuit, in plaats van je er tegenover te stellen. En deze dubbelzinnigheid of ambiguïteit is niet op te heffen. Die is er altijd.

Dus in die zin is ons lichaam enerzijds maakbaar en versleutelbaar en kunnen we organen en ledematen vervangen als alsof het een fietsketting of cassette is. Anderzijds kunnen we ons nooit volledig losmaken van ons lichaam en weet ons lichaam veel meer dan waar we misschien bij stilstaan. Je hand op het stuur van de Wattbike leggen betekent namelijk iets anders dan je telefoon op het stuur leggen. Je weet waar je hand ligt, die hoef je niet te zoeken. Terwijl ik uit ervaring kan vertellen dat je je telefoon meer dan eens kan zoeken. Je hebt dus een ‘absoluut’ weten van het lichaam, een soort intern zintuig, een motorische eenheid die zonder erover na te denken weet waar je voeten zich bevinden ten opzichte van je hoofd.

Het lichaam wéét dus dingen. Het lichaam heeft kennis van de wereld om zich heen. Sterker nog, het lichaam valt veelvuldig samen met de wereld. Wanneer Twitterkoning Chad Haga piano speelt tussen het koersen door vallen zijn vingers samen met het instrument. Zijn vingers kennen de toetsen, en weten al waar ze naar toe moeten voordat hij dit bedenkt. Haga ‘denkt’ met zijn vingers. Om het nog sterker te maken: al te zeer ‘bewust denken’ aan zijn pianospel staat het spelen in de weg. Net zoals je beter niet kunt nadenken terwijl je danst. Je lichaam danst en speelt vanzelf.

Hoe mooi de voorbeelden van instrumenten en dans ook zijn, stuit het eigen denkende leven van mijn lichaam doorgaans op de wekker. Het half slapend tot vijf keer toe op de snooze button drukken heeft er meer dan eens voor gezorgd dat ik op de valreep bij WattCycling binnen kom vallen. Kan ik daar iets aan doen of mag ik mijn lichaam de schuld geven? Of is dat hetzelfde?

Het mooie van het lichaam is dat het zich aanpast. Fietsen, de trap aflopen of toch dat muziekinstrument spelen… ons lijf heeft zich die bewegingen eigen gemaakt en kan zich aanpassen aan de veranderingen in de wereld. Wanneer we iets toevoegen aan ons lichaam, bijvoorbeeld door een helm op te zetten, past ons lichaam zich aan. We bukken dan bij een lage deuropening zonder dat we daar bewust van waren. Het lichaam heeft geleerd. Dat leren van het lichaam is mogelijk door oefeningen, herhaling, herkenning, etc. Je lichaam neemt bewegingen in zich op en voor dat je het weet krijg je staand klimmen ‘onder de knie’ en het schakelen ‘in de vingers’. Hetzelfde geldt voor alle gebaren die je maakt op de fiets, hoe je kijkt, eet en denkt tijdens een herfstritje. Dingen die op den duur een ‘gewoonte’ worden.

Het lichaam heeft een betekenisvolle relatie met de wereld en is altijd op de wereld gericht. Dankzij de pedalen waarop je kunt staan, ‘weet’ je lichaam dat je aan het trappen bent. En wanneer je moegestreden van de fiets stapt ‘weet’ het lichaam dat je ligt dankzij het bed.

Het lichaam is dus meer dan een object dat jou in je verlangens moet bedienen. Het lichaam heeft meer te bieden dan die visuele ervaring die we doorgaans gebruiken. Het biedt ons een dubbele ervaring van zowel buitenaf als binnenuit waardoor we ons kunnen ontwikkelen en vormen. Wij zijn dus niet alleen ons brein, maar ook ons lichaam. Jij bent zowel hoofdverantwoordelijk, hoofdverdachte als hoofdaansprakelijk wanneer het op jezelf aankomt, waarbij nog altijd geldt dat voorkomen beter is dan genezen.

Al deze kennis, kunde en zintuigen maakt het lichaam uniek. Daarmee iets dat meer aandacht verdient dan een willekeurig gebruiksvoorwerp dat je kan kwijtraken, vervangen of een winterbeurt geeft bij de fietsenmaker. Jij bent je lichaam. En daar is er maar één van. Wees er zuinig op.

Komende week staan de WattCycling trainingen in het teken van de Polar View. Dit is meer dan het lichaam ‘gebruiken’ om de meest efficiënte traptechniek op het scherm te toveren. Het vraagt om een symbiose tussen jou en de Wattbike. Een wisselwerking tussen het weten, niet weten, proberen, voelen, ervaren, aanpassen, herhalen opstaan en weer doorgaan. En voor dat je weet ontstaat er een nieuwe ontwikkelde gewoonte. Een gewoonte waar je nog heel fietsleven van kan genieten.

Met dank aan en geschreven door Boyd ‘El Tractor’ Welsink
"Ook een onverwoestbare tractor kan wel eens sputteren"